مارمولک های ایرانی منحصر به فرد

” مارمولک ها از جمله خزندگانی هستند که از تنوع گونه ای بالایی برخوردارند. هر یک از انواع مارمولک ها را بر اساس ویژگی های ظاهری و عادات و رفتارشان در گروه های مختلفی طبقه بندی می کنند. گکوهای ایرانی از انواع مارمولک های خاص و منحصربفردی هستند که در منطقه وسیعی که شامل ایران و قسمت هایی از کشورهای همجوار است به چشم می خورند. “

مارمولک منحصر به فرد ایرانی

مارمولک دم کلفت ایرانی و گکوی پلنگی پلکدار از انواع گونه های مارمولک منحصر به فرد ایرانی هستند که تابحال تحقیقات زیادی روی آن ها انجام نشده و اطلاعات چندانی در مورد آن ها در دسترس نیست. اما مشخص است که این گکوها برخلاف اکثر مارمولک ها دارای پلک بوده و پاهای چسبناک ندارد.
در ادامه اطلاعات بیشتری از این جانوران آورده شده است.

مشخصات مارمولک های پلنگی (پلک دار) ایرانی

مارمولک پلکدار ایرانی یکی از منحصربفردترین گونه های مارمولک بومی ایران است که در مناطقی از جمله ایران، عراق، ناحیه شمالی سوریه و ناحیه جنوب شرقی ترکیه یافت می شود. به دلیل مطالعات محدود، اطلاعات کافی در رابطه با وضعیت این مارمولک ایرانی در دست نیست.
با این وجود در ادامه برخی اطلاعات کلی درباره مارمولک پلنگی ایرانی را در اختیارتان قرار خواهیم داد.

مشخصات ظاهری

رنگ و سایز:
همانطور که از نام این مارمولک ها پیداست، آن ها بدنی پوست پلنگی و طولی بین ۲۰ تا ۲۵ سانتیمتر دارند.

وزن:
وزن یک مارمولک پلنگی ایرانی بالغ، اغلب ۵۵ تا ۷۰ گرم است.

سایر ویژگی ها:
اکثر گکوها، مثل مارها پلک ندارند اما گکوهای پلنگی ایرانی، به زیر خانواده بسیار کوچک و منحصر بفردی از گکوها تعلق دارند که دارای پلک هستند.

عادات و رفتار

گکو های پلنگی ایرانی، مارمولک های ناشناخته و مرموزی هستند که به خوبی بررسی و مطالعه نشده اند. این نوع مارمولک ها خزندگانی شب زیست و گوشتخوار هستند. آن ها با شکار حشرات، عنکبوت ها و دیگر بندپایان همچنین با خوردن مارمولک های کوچکتر و تخم هایشان، انرژی مورد نیاز خود را تأمین می کنند. گکوی پلکدار ایرانی به عنوان جانورانی که در زیر زمین ساکن هستند و فقط در دوره کوتاهی از بهار فعالیت دارند، شناخته می شوند.

مارمولک‌ها گروهی از حیوانات خزنده از خانواده کپوچین‌ها هستند. زندگی مارمولک‌ها در محیط‌های جنگلی، جنوب آمریکا، آمازون و بعضی مناطق دیگر آمریکای جنوبی ادامه می‌یابد. در زیر برخی از ویژگی‌ها و جنبه‌های زندگی مارمولک‌ها آورده شده است:

1. محل زندگی:

   • مارمولک‌ها اغلب در جنگل‌های گرمسیری با پوشش گیاهی غنی و تنوع بالا زندگی می‌کنند. آن‌ها از طریق درختان در ارتفاعات مختلف حرکت می‌کنند و از دمان طولانی خود برای تعادل و حرکت در بالای شاخه‌ها استفاده می‌کنند.

2. غذا و تغذیه:

   • مارمولک‌ها اغلب تغذیه‌ای متنوع دارند و از میوه، حشرات، عناصر گیاهی، دانه‌ها و گاهی حتی پرندگان کوچک استفاده می‌کنند

زیستگاه

مارمولک های پلنگی یا گکو های پلک دار ایرانی، در کوهپایه های کوهستان های زاگرس پیدا شده اند. زیستگاه این خزنده به قدری وسیع است که بخش هایی از ترکیه و عراق را هم در بر می گیرد. این مارمولک های کوچک، به گونه ای تمایز یافته اند که بتوانند در کویر، مناطق سنگلاخی و مراتع نیمه خشک، زنده بمانند.

دشمنان طبیعی

همانطور که پیشتر نیز اشاره شد، کمبود مطالعات سبب شده شکارچی های گکوهای پلک دار ایرانی، ناشناخته باقی بمانند و برای ما هنوز مشخص نیستند. اما نکته آشکار این است که این گکوها نیز مشابه بسیاری مارمولک های دیگر، وقتی خطری حس کنند می توانند دم های خود را رها کنند. به توانایی قطع ارتباط بین بدن و دم، اتوتومی یا خودبری گفته می شود. دم بریده شده روی زمین به پیچ و تاب ادامه می دهد و توجه شکارچی را به خود جلب می کند. در همین حین، گکو به سرعت پا به فرار می گذارد و با حداکثر توان، از خطر می گریزد. پس از مدتی، دم جدید رشد می کند و جای دم بریده شده را می گیرد.

چرخه زندگی و تولید مثل

شبیه به بسیاری از گکوها، گکوهای پلک دار ایرانی تخم گذار هستند.

هرچند در مورد عادات تولید مثلی این گونه اطلاعات کمی وجود دارد اما تصور بر این است که تولید مثل آن ها همانند دیگر گونه های گکو باشد. پس ماده ها احتمالا در هر بار دسته کوچکی از ۱ یا ۲ تخم روی زمین در محلی امن تخم گذاری می کنند. گکوهای ماده اغلب یک محل را برای ذخیره تخم های خود انتخاب می کنند و در نتیجه دسته بزرگی از تخم ها را می سازند. تخم های گکو در هر جایی بین ۲ تا ۶ ماه قبل از بیرون آمدن از تخم قرار داده می شوند و نوزادها سریعا مستقل می گردند.

تصور بر این است که گکوهای پلک دار ایرانی، مارمولک های نادری  هستند! اما اطلاعات کافی برای تخمین سایز جمعیتی آن ها، در دسترس نیست.
این گونه منحصر بفرد مارمولک ایرانی توسط سازمان حفاظت جهانی مورد حمایت قرار نگرفته است.

گکوی دم کلفت ایرانی

نام گکوهای دم کلفت از دم گوشتی آنها گرفته شده که به عنوان محل ذخیره چربی عمل می‌کند.
همچنین رها کردن این دم به عنوان آخرین خط دفاعی در برابر شکارچیان، با کمک به گریختن آن ها از دست شکارچی، جان شان را در چنین شرایط سختی نجات می دهد.

آیا گکو دم کلفت ایرانی پاهای چسبناک دارد؟

خیر! هیچ کدام از اعضای این گونه و جنس از مارمولک ها در انگشتان لایه های چسبناک ندارند.
در عوض، پنجه های کوچکی دارند که با آن‌ها از صخره ها بالا رفته و زمین را حفر می‌کنند.

گکوهای دم کلفت ایرانی چه زمانی بیشترین میزان فعالیت را دارند؟

این گونه از گکوها فعالیت شبانه دارند پس اکثراً زمان خود را در طول روز به استراحت می پردازند.
وقتی در حال استراحت نیستند، معمولا به دنبال شکار می روند یا اینکه در شن و ماسه به دنبال مکانی عالی برای استراحت می گردند.

تغذیه مارمولک دم کلفت ایرانی

در حیات وحش، این گونه ها طیف گسترده ای از بی مهرگان از جمله عنکبوت ها و عقرب ها را می خورند. گاهی اوقات هم سایر مارمولک ها را که جثه کوچکتری دارند شکار می کنند یا تخم های آن ها را می خورند. در محیط های غیر طبیعی نظیر باغ وحش یا خانه، به آن ها چندین نوع طعمه زنده مثل جیرجیرک، شپشک آرد، سوسک و کرم خاکی داده می شود، تا خودشان شکار کنند.

چگونگی تشخیص مارمولک های دم کلفت ایرانی

یکی از مهمترین شاخصه های این مارمولک ها داشتن دم کلفت است. با وجودی که این گکوها کل روز را به استراحت و خواب می گذرانند گاهی اوقات، در همان ابتدای صبح بیدار می شوند. این اتفاق مخصوصاً زمانی که بوی غذا حس کنند رخ می دهد. صخره ها از جمله مکان های مورد علاقه کگوهای دم کلفت ایرانی هستند، چراکه در این مکان ها سایه برای استراحت، حفره هایی برای پنهان شدن از دست شکارچیان و نقاطی برای یافتن منابع غذایی، به وفور در دسترس است. به علاوه پوست دارای الگوی خال خالی مشخص از دیگر ویژگی های برجسته گکوی دم کلفت ایرانی به شمار می رود.

نامگذاری و ویژگی ها

گکوی دم کلفت ایرانی با نام علمی Eublepharis angramainyu به نام گکوی پلنگی غربی نیز مشهور است.
گکوی دم کلفت، نوعی گکوی زمینی است که در عراق، ایران، سوریه و ترکیه پیدا می شود.!این مارمولک به زیر خانواده Eublepharinae‎ تعلق دارد.
در زبان لاتین eu به معنای حقیقی است و blephar در واقع همان پلک است.!تمامی اعضای این زیر خانواده، پلک های متحرک دارند و این ویژگی آن ها را از سایر گکوها که به جای پلک یک نوع غشای محافظتی روی چشمان خود دارند متمایز می کند.
مارمولک های بدون پلک برای تمیز نگه داشتن چشم هایشان از زبان خود کمک می گیرند.
ضمناً، اعضای زیر خانواده Eublepharinae در شب فعالیت دارند و پاهای چسبناک هم ندارند که ویژگی مشترک اغلب گکوها است.

تاریخچه شناسایی گکوی دم کلفت ایرانی

این گونه بسیار خاص گکو توسط Steven C. Anderson در ۲۰ می سال ۱۹۵۸، در جاده بین راه قدیمی مسجد سلیمان و روستای بَتوَند استان خوزستان شناسایی شده است. این گونه گکوها در ایران Angra Mainyu نامیده می شدند. این واژه در دین زرتشتی که آیین باستانی ایرانیان است، به معنی روح تاریکی می باشد. این نامگذاری احتمالاً با فعالیت شبانه این جانوران ارتباط دارد. با وجودی که برخی از گونه های مارمولک چنین زیبا و منحصربفرد هستند باید گفت این جانوران به حیات وحش تعلق دارند و جایشان در خانه ها نیست. در صورتی که از وجود مارمولک در خانه هایتان رنج می برید می توانید با استفاده از سموم قوی و تخصصی مارمولک لیزارد کیلر، آن ها را برای همیشه از صحنه زندگی تان پاک کنید.