مارمولک ها چگونه جانورانی هستند؟

” مارمولک‌ ها یکی از بزرگترین، متنوع ترین گونه های جانوری و پراکنده ترین گروه خزندگان در کره زمین هستند. ویژگی های خاصی که تنها در مارمولک ها به چشم می خورد سبب شده این جانوران از خزندگانی چون مارها قابل تشخیص باشند این خزندگان، در تمامی قاره ها بجز قطب جنوب یافت می شوند. “

در ادامه برای شناخت دقیقتر مارمولک ها، تاکسونومی این جانوران آورده شده است:

• رده: خزندگان
• رده بندی دقیق تر: خزندگان فلس دار
• سلسله: جانوران
• راسته: پولک داران
• شاخه: طنابداران
• زیر راسته: سوریا یا لاسرتیلیا یا همان مارمولک‌ها

شناخت دقیق مارمولک ها

تاریخچه و تنوع:

مارمولک ها گروهی از خزندگان با بیش از ۵۵۰۰ گونه هستند که به راسته پولک داران تعلق دارند. اجداد آن ها بیش از ۲۰۰ میلیون سال پیش پا به خشکی ها گذاشتند. این جانوران می توانند در رنگ، ظاهر و اندازه های مختلف دیده شوند. تاکنون ۴۰ خانواده مختلف مارمولک شناسایی شده است. طبق گزارشاتی که در نتیجه تحقیقات جامع جانورشناسان ارائه شده، در حال حاضر بیش از ۴۶۷۵ گونه زنده مارمولک در جهان وجود دارند که از جمله آن ها می توان به ایگواناها، آفتاب پرستان، گکوها، هیولای گیلا، بزمجه و سقنقورها اشاره کرد.

ویژگی های بدنی:

مارمولک‌ها خزندگان پولک داری هستند که معمولاً بخاطر داشتن پا، پلک های متحرک و منفذ گوش خارجی، از مارها تشخیص داده می‌شوند. با این حال، برخی از مارمولک های قدیمی، می توانند فاقد برخی از این ویژگی ها باشند. پوست اغلب مارمولک ظاهر نرم و براقی که دارد به گونه ای که برخی مارمولک ها لغزنده به نظر می رسند. اما مشابه تمامی خزندگان، نبود سوراخ هایی که آب و چربی را به بیرون پوست ترشح کند، سبب می شود پوست اغلب آن ها بر خلاف ظاهرش، بسیار خشک باشد.

قابلیت حرکت:

تمامی مارمولک ها می توانند شنا کنند و تعداد کمی از آن ها با زندگی در محیط های آبی بسیار سازگار هستند. خیلی از آن ها قابلیت خوبی در بالا رفتن از صخره و دیوار دارند و دونده های سریعی به شمار می روند. حتی برخی از آن ها مثل مارمولک یقه دار و ایگوانای دم تیغی، می‌توانند روی دو پای عقبی شان بدوند.

ایگواناها به شکارچیان نشسته و منتظر معروفند.

مارمولک ها و انسان ها:

اکثر گونه های مارمولک برای انسان ها خطری ندارند. فقط بزرگترین گونه های مارمولک و مارمولک‌های سمی هستند که می توانند جان انسان ها را به خطر بیندازند. شاید اگر مثبت بین باشیم، مارمولک ها تا حدودی مفید به نظر برسند، چرا که آن ها شکارچیان اصلی گونه های مختلف آفات هستند. در ضمن خیلی از گونه های مارمولک، به عنوان حیوان خانگی توسط انسان ها نگهداری می شوند و برخی دیگر آن ها را به عنوان وعده های غذایی لذیذ میل می کنند. با این وجود بهتر است چندان مثبت اندیش نبود زیرا بیماری های زیادی وجود دارند که می توانند توسط این خزندگان به انسان ها سرایت کنند. بنابراین به محض دیدن مارمولک در خانه، آن را با سم مارمولک لیزارد کیلر، نابود کنید.

محل سکونت و رژیم غذایی:

مارمولک‌ها را می توان در هر قاره ای بجز قطب جنوب پیدا کرد. آن ها در هر جایی بجز نواحی بسیار سرد و اقیانوس ها زندگی می کنند. اکثر مارمولک‌ها روی زمین زندگی می کنند اما برخی انواع مارمولک در درختان، حفره های زمینی یا در آب زندگی می کنند. غذایی که مارمولک ها می خورند بسته به گونه آن ها مختلف است. آن ها از غذاهای متنوعی همچون میوه ها و سبزیجات، حشرات، پستانداران کوچک، پرندگان و دوزیستان، لاشه حیوانات و حتی (در مورد بزرگترین مارمولک های جهان) از طعمه های بزرگی همچون آهو و سایر پستانداران بزرگ تغذیه می کنند.

قدرت بینایی و تولید صدا:

اکثر مارمولک ها در طی ساعات روز فعال هستند. زیرا روشنایی روز به آن ها کمک می کند از دید دو چشمی خود، به بهترین شکل ممکن استفاده کنند. بینایی برای اکثر گونه های غیر حفار ضروری است. با این حال، خانواده گکونیده ها، عمدتاً از گونه هایی تشکیل شده که بیشتر از غروب تا طلوع آفتاب فعال هستند. شاید دلیل فعالیت شبانه گکوها این باشد که آن ها از طریق صوت ارتباط برقرار می کنند، در حالی که بیشتر گونه های دیگر مارمولک، کلا بی صدا هستند.

رفتار شکار کردن در مارمولک ها:

مارمولک‌ها بخش زیادی از زمان خود را صرف پیدا کردن غذا که معمولا حشرات است می کنند. برخی از آن ها، مثل مارمولک‌ها ایگوانا، در مکان هایی برایشان آشنا باشد بی حرکت می ایستند و منتظر طعمه می شوند. آن ها با استفاده از قدرت بینایی، طعمه را شناسایی می کند، سپس از مخفیگاهشان به سرعت به سمت طعمه می دوند و با زبان خود در طی فرایندی که به آن گرفتن زبانی گفته می شوند، طعمه را شکار می کنند.

در برخی موارد، زبان مارمولک‌ها تا دو برابر طول بدنشان دراز می شود.

مارمولک‌های از نوع ایگوانا معمولا به شکارچیان نشسته و منتظر معروف هستند. در مقابل، مارمولک‌های براق autarchic (مارمولک‌هایی بجز گکو، مثل مارهای دوسر، سقنقور، مارمولک دم شلاقی و غیره) به شکل فعالی به دنبال طعمه می گردند. این مارمولک ها از طریق بررسی و کندن زمین و کمک گرفتن از سیستم پیشرفته و حساس بویایی، همچنین نشانه های بینایی طعمه ها را می یابند. آن ها برای گرفتن طعمه از زبان استفاده نمی کنند؛ بلکه، طعمه را با آرواره های خود می گیرند.

رفتار قلمرو گزینی مارمولک ها:

تعاملات اجتماعی در بین مارمولک‌ها برای گونه هایی که به محرک های بینایی واکنش می دهند بهتر از هر گونه دیگری شناخته شده است. بسیاری از مارمولک‌ها از قلمرو خود در برابر مارمولک هایی از همان گونه یا گونه های نزدیک، محافظت می کنند. البته این دفاع، همیشه با مبارزه و نبرد واقعی همراه نیست. بلکه گاهی تنها با ترساندن حریف از طریق بروز رفتارهایی خاص انجام می شد.
رفتارهای مارمولک‌ها برای ترساندن دشمن عبارتند از:

1. بیرون زدن تیغه هایی در قسمت پشتی و گردنی
2. افزایش ناگهانی سایز با پف کردن
3. خودنمایی کردن
4. تغییر دادن رنگ بدن
5. حرکات آنی

بسیاری از گونه ها با گسترده کردن بخش بادبزنی شکل ناحیه گلویی یا نشان دادن پوست رنگارنگ و انجام حرکات کلیشه ای مثل جهش کردن، تکان دادن سر و تکان دادن دم، از قلمروشان دفاع می کنند. شاخ های بزرگ و رنگی و سایر اشکال خودنمایی همچنین تزئینات بدنی اغلب محدود به نرها هستند اما ماده های بسیاری از گونه ها نیز با انجام حرکات کلیشه ای مشابه نرها از قلمروهای خود دفاع می کنند. در هر صورت، این رفتارها مشخصاً نوعی مزیت به شمار می رود که از طریق انتخاب طبیعی تکامل یافته است. زیرا قلمروها معمولا منابع محدودی دارند به عنوان مثال، مکان هایی برای لانه گزینی، یافتن غذا و پنهان شدن از شکارچیان، و هر مارمولک نری که چنین قلمرویی داشته باشد به احتمال زیاد ماده ها را به خود جلب می کند.

جفت یابی:

مارمولک های نر از شیوه های متعددی برای جلب توجه ماده ها استفاده می کنند.
آن ها به شدت سر خود را تکان می دهند یا اینکه خود را به روشن ترین رنگ ممکن در می آورند و با بروز بهترین ویژگی های خود، سعی می کنند نظر مارمولک ماده را جلب کنند. مثلاً، مارمولک سبز آنولی، کیسه گلویی قهوه ای مایل به قرمز یا زرد خود را برای جلب رضایت ماده مورد نظر خود باد می کند. برخی اوقات این کار ممکن است چندین ساعت به طول بینجامد و مارمولک نر باید این کار را پیوسته انجام دهد. این مارمولک مؤثرترین حرکت خود را برای زمانی نگه می دارد که می خواهد مطمئن شود که بقیه او را می بینند، در این هنگام او سر خود را به رنگ قرمز آتشین و بدن و دمش را به رنگ آبی درخشان در می آورد.

برخی مارمولک های نر برای انتخاب جفت، با همدیگر می جنگند تا زمانی که یکی از آن‌ها تسلیم شود.

تخمگذاری:

اکثر مارمولک ها تخم هایی صاف و سفت می گذارند.
ضمنا برای محافظت از تخم ها و یا گرم نگه داشتن آن ها اطرافشان پرسه نمی زنند. گکو توکای تخم هایی نرم و صاف می گذارد که در مجاورت هوا، خشک و سفت می شوند و به سطحی که تخم در آنجا قرار داده شده می چسبند. گکوهای ماسه سنگی تخم هایشان را در شکاف های صخره ها می گذارند و با این کار تخم ها پوشش محکمی دارند. مارمولک بزمجه نیل، تخم های خود را در لانه موریانه ها می‌گذارد. برای این مارمولک‌ها اصلاً مهم هم نیست که نوزادنشان در بدو تولد چه شرایطی خواهند داشت.

بچه مارمولک‌ها مانند نسخه های کوچک شده والدین خود هستند.

انواع مختلف مارمولک های سمی:

از لحاظ بالینی تنها سه گونه به عنوان مارمولک های سمی شناخته می شوند:

• اژدهای کومودو
• مارمولک پوست منجوقی یا دانه ای مکزیک
• هیولای گیلا.

مارمولک پوست منجوقی در ساحل غربی مکزیک و هیولای گیلا در جنوب غربی آمریکا تا بخش شمالی مکزیک زندگی می کنند. با اینکه خرافات و افسانه های زیادی پیرامون این دو موجود بخاطر آسیب مهلک و شدید نیش آن ها وجود دارد، تاکنون هیچ مورد مرگ و میر انسانی ناشی از گزش این مارمولک ها ثبت نشده است.
تحقیقات اخیر نیز در مورد اژدهای کومودو نشان داده که این مارمولک‌های بزرگ، سمی هستند.

انواع زیستگاه های اژدهای کومودو:

این گونه های عظیم الجثه مارمولک‌ها را می توان در

• جزایر کومودو
• رینکا
• فلورِس
• گیلی موتانگ
• پادار
  اندونزی پیدا کرد.