قطع شدن دم مارمولک ها

مارمولک ها چگونه دم خود را قطع می کنند؟

از نظر بسیاری از افراد، قطع شدن دم مارمولک پدیده و امری عجیب است. در بدن مارمولک ها در پی احساس تهدید و خطر، استرس، عفونت و بیماری، قرارگیری تحت رفتار خشن سایر مارمولک ها و … نوعی مکانیسم دفاعی فعال می شود که به آن اتوتومی یا خودبُری می گویند که در آن یک عضو بدن قطع می شود. در مارمولک ها، این قسمت دم جانور است و در سایر جانوران متفاوت است و می تواند عضوی دیگر از بدن باشد. پدیده اتوتومی، در سایر جانوران نیز دیده می شود. نظیر:

• ستاره های دریایی
• خرچنگ ها
• سمندرها
• بسیاری دیگر از جانوران

این قطع عضو  بیشتر به منظور دفاع از خود و فرار از شکارچی ها صورت می پذیرد. در این بخش بیشتر با این پدیده طبیعی عجیب آشنا خواهیم شد.

” بسیاری از ما، هنگام تلاش برای دفع مارمولک ها  از خانه و یا کشتن آن ها،  با صحنه قطع شدن دم مارمولک مواجه شده ایم. اما آن ها برای چه این کار را می کنند؟ چه دلایلی برای این پدیده عجیب وجود دارد؟ “

بررسی عوامل موثر در قطع شدن دم مارمولک ها

مارمولک ها از موجودات شگفت انگیز و جالب حیات وحش محسوب می شوند.
برخی از گونه های مارمولک از جمله معروف ترین آن ها یعنی، مارمولک پلنگی و گکوها، نوعی مکانیسم دفاعی دارند که به کمک آن می توانند هنگامی که احساس خطر کردند دم خود را قطع کرده و فرار کنند.
این پدیده بیشتر در مارمولک های جوانتر به چشم می خورد.

فرار از شکارچی، یکی از مهم ترین دلایل جدا شدن دم از بدن مارمولک است

چنین پدیده ای در مارمولک ها کاملا طبیعی است و برای مارمولک هایی که به عنوان حیوان خانگی نگه داری می شوند نیز مشکلی به وجود نخواهد آمد. اما هنگامی که دم مارمولک، به عنوان حیوان خانگی شما، در حال رشد است باید مواظب باشید تا این روند کاملا سالم و بدون مشکل پیش برود.

چرا مارمولک ها دم خود را قطع می کنند؟

زمانی که شکارچیان مارمولک، به دنبال آن ها بیفتند، مارمولک ها فرار می کنند. مارمولک ها در این شرایط به چند دلیل، اقدام به قطع کردن دم خود می کنند.
این دلایل عبارتند از:

• برای سبکتر شدن و ایجاد سرعت بیشتر هنگام فرار کردن
• گول زدن شکارچی
• فرصت بیشتر برای فرار

البته ترس و احساس خطر از دلایل اولیه ایجاد این واکنش عجیب خواهد بود.

انسان ها نیز از شکارچیان مارمولک ها به شمار می آیند.
آن ها بیشتر به دنبال مارمولک هایی می گردند که می توان از آن ها به عنوان حیوانات زیبای خانگی استفاده کرد.
مارمولک هایی مانند:

• انواع مارمولک های گکوی پلنگی
• ایگوانا ها
• آنول ها

وقتی سعی داشته باشید مارمولک را از ناحیه دم بگیرید، مارمولک ها سعی بر فرار کردن دارند، در صورتی که خیلی محکم آن را نگه دارید، این پدیده را خواهید دید.

قطع شدن دم در مارمولک ها، امری کاملاً عادی محسوب می شود.

چگونگی قطع‌ شدن‌ دم‌ مارمولک‌

دم کنده شده مارمولک روی زمین شروع به تکان خوردن و منقبض شدن خواهد کرد به شکلی که انگار هنوز به بدن مارمولک وصل باشد. با اینکه شاید در نگاه اول شوکه کننده باشد اما جای ترس نیست. ارتباط ضعیف استخوان های مارمولک در قسمت دم، باعث می شود دم به راحتی از قسمت تنه جدا شود.
با این حال فعالیت عضله ای در دم هنوز فعال است و باعث می شود دم همچنان تکان بخورد.

به طور کلی در زمان فرار از شکارچیان، یکی از اهداف مارمولک، پرت کردن حواس شکارچی است.
این کار از طریق، تکان خوردن آن، پس از قطع شدن دم مارمولک اتفاق می افتد.

پدیده اتوتومی چیست؟

از دست دادن یا قطع شدن بخشی از بدن یک نوع مکانیسم دفاعی است که بسیاری از جانوران از آن استفاده کرده و به آن اُتوتومی یا خودبُری می گویند. دم مارمولک ها طوری ساخته شده که راحت از بدن جدا شوند؛ داخل دم، بافت پیوندی مخصوصی قرار دارد که بخشی را به وجود آورده تا در مواقع لزوم سریعا جدا شود.

وقتی چنین اتفاقی رخ می دهد، رگ های خونی منتهی به دم منقبض شده و خون خیلی کمی از بدن او خارج می شود. به همین دلیل اگر می خواهید بفهمید که دم مارمولک به خاطر ترس و توسط مکانیسمی دفاعی خودش کنده شده یا به دلیل آسیب دیدگی بوده است، کافیست به مقدار خونریزی دقت کنید، زمانی که به دلیل فعال شدن مکانیسم دفاعی باشد، خون خیلی کمی از دست می رود.

دلایل قطع شدن دم مارمولک ها

• واکنش به خطرات و تهدیدها
• گیر کردن دم مارمولک
• ترس و استرس
• عفونت و بیماری

واکنش به خطرات

در حیات وحش، قطع شدن دم مارمولک، نتیجه بسیار خوبی دارد.
حرکت دم، حواس جانور شکارچی را پرت کرده و در همین زمان مارمولک از این فرصت برای فرار کردن استفاده می کند و شکارچی هم چیزی جز یک دم کنده شده نصیبش نخواهد شد.

در مقایسه با این حالت، مارمولک هایی که داخل قفس هستند محیط امن تری دارند. با این حال امکان دارد که اگر به شکل گروهی داخل یک قفس باشند، عده ای رفتار خشنی با یکی از آن ها داشته باشند و مکانیسم دفاعی را فعال کند. در چنین مواقعی بهتر است که این مارمولک را از بقیه جدا کنید تا دم او به خاطر تحریک مکانیسم های دفاعی قطع نشود.

گیر کردن دم مارمولک

در محیط های طبیعی، دم مارمولک می تواند در میان درز و شکاف صخره ها و یا حتی تنه درختان گیر کند.
قطع شدن دم در این شرایط نیز به نوعی دفاع از خود و فرار از شکارچیان محسوب می شود.

در مورد مارمولک های خانگی نیز این موضوع صدق می کند.
برخی اوقات ممکن است دم مارمولک در قفسه یا محفظه ای که در نظر گرفته اید، به جایی گیر کند پس هر موقع محفظه یا قفس جدیدی را تهیه کردید حتما چک کنید که خیلی کوچک نباشد و چیزی داخل آن نباشد که احتمال افتادن  و یا گیر کردن در آن وجود داشته باشد.

ترس و استرس

ترس و استرس هم دقیقا همان اثر سایر محرک ها را بر بدن مارمولک دارد.
این موضوع نه تنها سلامت یک مارمولک را به خطر می اندازند بلکه باعث قطع شدن دم او در پاسخ به این محرک ها خواهد شد.
محرک هایی نظیر:

• احساس خطر
• قرارگیری تحت رفتار خشن
• فریاد زدن
• نور مستقیم
• سایر محرک هایی که باعث القای ترس می شوند

علاوه بر این موارد، در مورد حیوانات خانگی شرایط محیطی محفظه ای که مارمولک داخل آن قرار گرفته هم می تواند به منبعی از استرس تبدیل شده و مکانیسم دفاعی اتوتومی یا خودبُری را فعال کرده و دم او قطع شود. همچنین برای اینکه سلامت او را حفظ کنید، همیشه دما و رطوبت محیط آن را در شرایط بهینه نگه دارید.

عفونت و بیماری

اگر هیچ یک از شرایط و محرک های فوق وجود نداشتند و شاهد قطع شدن دم مارمولک خانگی خود بودید، احتمالا به دلیل وجود عفونت یا بیماری در مارمولک باشد. در این شرایط بهتر است که با دامپزشک تماس بگیرید چرا که مهم نیست بیماری مستقیما روی دم اثر گذاشته یا به خاطر علائم استرس بیماری این اتفاق افتاده است، در هر صورت باید بیماری یا عفونت رفع شود.

بررسی شکل ظاهری دم جدید در مارمولک

نهایتا، دم مارمولک مجددا رشد می کند اما در بررسی ساختار بدن مارمولک، این دم جدید دقیقا شبیه به دم اولیه نیست و تغییرات زیر در آن مشاهده می شود.

• نسبت به دم اولیه کوتاه تر است.
• از نظر رنگ با دم قبلی متفاوت است.
• انتهای آن صافتر است.
• به جای استخوان، از عضروف ساخته شده است.

با اینکه این اتفاق یک مکانیسم کاملا دفاعی است اما قطع شدن دم استرس زیادی به مارمولک وارد می کند و شاید سلامتی او را هم تحت تأثیر قرار دهد. پس حتما به عواملی که باعث وقوع چنین شرایطی شده اند دقت کنید تا جلوی رخداد مجدد آن ها را در آینده بگیرید.

در صورتی که در خانه با مشکل وجود مارمولک ها مواجه بودید، بهتر است از سموم قوی و تخصصی ضد مارمولک برای دفع مارمولک ها از خانه استفاده کنید. زیرا در صورتی که بخواهید آن ها را با استفاده از روش های دیگر از بین ببرید ممکن است فقط یک دم نصیب شما شده و خود مارمولک به سرعت پا به فرار بگذارد.