آیا مارمولک ها دندان دارند؟

ویژگی دندان حیوانات

” بر اساس نوع زندگی حیوانات، دندان ها یکی از اعضای بسیار ضروری برای آن ها به شمار می روند که در موارد مختلفی از جمله دفاع از خود و تغذیه مورد استفاده قرار می گیرند. برخورداری از دندان هایی با ساختارهای مختلف در حیواناتی از جمله مارمولک ها، امکان تغذیه از طیف وسیعی از مواد غذایی را برای آن ها فراهم می کند. “

گونه های مختلف مارمولک، بسته به اینکه از چه نوع مواد غذایی تغذیه می کنند، دندان های مختلفی دارند. به عنوان مثال، ردیف دندان های پهن و مسطح برای جویدن علف، برگ و سایر مواد گیاهی کاربرد دارد در حالی که مارمولک های گوشت خوار، دندان های بلند و باریک دارند که از آن ها برای گرفتن طعمه استفاده می کنند. به علاوه دندان های دیگر این مارمولک ها بسیار تیز هستند و برای تکه تکه کردن گوشت به کار می روند. وجود ترکیب از هر دو نوع دندان در دهان مارمولک ها، نشان دهنده این است که آن ها می توانند انواع مواد غذای گوشتی و گیاهی را به راحتی بخورند.
به این گونه مارمولک ها همه چیز خوار گفته می شود.

بررسی دندان های مارمولک

بله، مارمولک ها دندان دارند! بسته به نوع غذای مصرفی مارمولک ها، ساختار دندان های این جانوران از گونه ای به گونه دیگر متفاوت است.  بسیاری از مارمولک ها فقط یک نوع دندان دارند، این مارمولک ها یا گوشتخوارند یا گیاهخوار، اما برخی گونه های این جانور با داشتن دندان های مختلف می توانند از هر دو نوع مواد گیاهی و گوشتی تغذیه کنند، به عبارت بهتر این مارمولک ها همه چیز خوار هستند.

به طور کلی، تمامی مارمولک ها دندان های مخروطی تیز و گیره مانندی دارند که تنها برای گرفتن و انتقال مواد غذایی به معده شان از آن استفاده می کنند. تعداد کمی از این جانوران، دندان های خمیده ای برای گرفتن و بریدن طعمه خود دارند. برخی از گونه های مارمولک در دندان هایشان شیارهایی دارند که به کیسه های زهر وصل شده اند! اما این نوع دندان در تعداد بسیار کمی از انواع مارمولک رایج است.

احتمالاً گکوی برگدار، مهره دار خشکی زی با بیشترین تعداد دندان باشد!

دسته بندی مارمولک‌ها بر اساس دندان

بر خلاف پستانداران که دارای چهار نوع دندان هستند، که به دسته های سوزنی، نیش، پرمولرها و مولرها طبقه بندی می شوند؛ مارمولک ها معمولاً فقط یک نوع دندان دارند. ساختار دندان برخی از مارمولک ها،همانند دندان های کروکودیل است.

دندان‌های یک مارمولک تحت دو کلاس اصلی قرار می گیرد:

• پلورودنت
• آکرودونت

دندان (تئوکودونت) نوعی دندان است که در برخی از خزندگان وجود دارد اما این نوع دندان تاکنون در مارمولک دیده نشده است.

دندان های پلورودنت مارمولک

پلورودونت شایع ترین نوع دندان‌هایی است که در بیشتر مارمولک ها وجود دارد. به عنوان مثال بیشترین دندان‌های مارمولک هایی از جمله ایگواناها، چاکلاها و آنول ها، از این نوع است. ویژگی اصلی دندان های پلورودونت این است که به قسمت داخلی استخوان فک جوش خورده اند و نسبت به دندان های آکرودنت، اتصال قوی تری با فک مارمولک دارند. این دندان ها فاقد ریشه هستند و اتصالشان به استخوان فک مارمولک، از پهلو برقرار است.

این نوع دندان ها در طول عمر مارمولک، چندین بار تعویض می شود زیرا به راحتی هنگام صرف غذا از فک جدا شده و اغلب به همراه آن بلعیده می شوند. از آنجا که بیشتر مارمولک ها طعمه هایشان را که انواعی از حشرات و صدف ها هستند به صورت زنده می خورند، در حین مبارزه با چنین طعمه هایی فشار زیادی به دندان ها وارد می کند که به خارج شدن دندان از فک می انجامد.

پلورودنت های واقع در قسمت جلویی فک، حین گرفتن طعمه به طور جدی تری درگیر هستند، به همین دلیل بیشتر از آن هایی که در انتهای خلفی واقع شده اند، در معرض جدا شدن از فک قرار دارند.

رویش مجدد دندان پلورودنت

رویش مجدد دندان ها که در پاسخ به سایش یا آسیب، اتفاق می افتد، مسئله جدی به حساب نمی آید. جایگزینی هر دندان پلورودنت به عنوان بخشی از یک الگوی موجی شکل که بر کل دندان ها تأثیر می گذارد اتفاق می افتد. برای مثال، در ازاء از دست دادن هر دندان پلورودنت در ایگوانا، به طور معمول چیزی بین یک الی پنج دندان، جایگزین خواهد شد. این امر کمک می کند در طول زندگی مارمولک، دندان ها همواره تیز بمانند.

شکل دندان های پلورودنت

شکل و وضوح دندان های پلورودونت، در گونه های مختلف مارمولک، متفاوت است. در اکثر مارمولک‌ها، این کلاس دندانی دارای ظاهری مخروطی شکل، نسبتاً کوتاه  چاقو مانند می باشد. اژدهای کومودو دارای دندان‌های مضرس است که شبیه تیغ های خمیده به نظر می رسد. این دندان ها می توانند گوشت و ماهیچه یک بوفالوی بالغ را از هم بدرد و باعث خونریزی آن شود! درعوض، مالوسوورها دارای دندان‌های صاف، با تاج هایی مسطح و گرد در قسمت پشت فک هستند که برای خرد کردن بخش های سخت بدن طعمه ها، طراحی شده اند. این سازگاری دندان به آن ها کمک می کند بتوانند حلزون، صدف و سایر سخت پوستان را بخورند. بعضی از مارمولک‌های گیاهخوار دارای دندان‌هایی با تاج برگی شکل و لبه های دندانه دار هستند. ایگوانا نمونه ای از این مارمولک ها است.

مارمولک های سمی در قسمت داخلی هر دندان روی فک پایین، بخشی دارند که شبیه شیار طولی به نظر می رسد و به غده های زهر مارمولک متصل است. هنگام گزیدن طعمه، زهر از داخل شیارها به بدن طعمه وارد می شود و به مارمولک کمک می کند قربانی خود را به راحتی بخورد.

اندازه دندان مارمولک‌ نسبت به اندازه سر و بدن آن کوچک است.

دندان های آکروودنت مارمولک

دندان‌های آکرودونت بر خلاف پلورودنت ها از قسمت بالایی به استخوان فک متصل شده اند. این دندان ها فقط در مارمولک‌های جوان جایگزین می شوند. در بین مارمولک ها، این دندان فقط در آگامیدها و آفتابپرست ها دیده می شود.

طبقه بندی تئوکودونت

دندان تئوکودونت دارای ریشه نسبتاً طویلی هستند که عمیقاً در استخوان فک فرو رفته و به آن متصل شده است. این دندان ها را می توان در کروکودیل ها و همه پستانداران دید اما مارموبک ها از این نوع دندان بی بهره اند. هر چند دندان های دایناسورها هم از نوع تئوکودنت بود با این حال تمساح ها تنها خزندگان زنده دارای این نوع دندان به شمار می روند. اتصالات عمیق دندان های تئوکودونت، مقاومت بالایی به آن ها می بخشد که بر خلاف دو نوع دندانی که پیشتر معرفی شد، به راحتی نمی توان آن ها را از فک جدا کرد.

دندان های تئوکودونت از دست رفته تمساح ها می توانند به شکلی محدودی جایگزین شوند، اما سرعت جایگزینی این دندان ها بسیار کم است. در گذشته دندان های مارها، پلورودونت توصیف می شدند، اما اخیراً تئوکودونت های اصلاح شده در نظر گرفته می شوند، زیرا هر دندان به لبه کم عمق استخوان فک جوش خورده است.

کاربردهای دندان مارمولک ها

دندان های بیشتر مارمولک‌ها برخلاف سایر گروه های حیوانات، نقش مهمی ندارند.

در اصل دندان‌های مارمولک برای تغذیه هستند اما برای دفاع نیز کاربرد دارند!

تغذیه:
عملکرد اصلی دندان در مارمولک ها، تغذیه است.
در بعضی از مارمولک ها دندان ها  مواد غذایی درشت را پیش از انتقال به معده، آسیاب می کنند.

دفاع:
دندان ها همچنین کمک می کنند مارمولک ها در برابر شکارچیان یا در مواقع احساس خطر از خود دفاع کنند.
حتی برخی مارمولک های کوچک در دفاع از خود انسان ها را می گزند.
مارمولک های بزرگتر از ترکیبی از پنجه، ضربه دم و گزش برای دور کردن شکارچیان استفاده می کنند.

جفت گیری:
برخی از مارمولک های نر در هنگام جفتگیری با گاز گرفتن گردن یا سر جفت، خود را به آن ها نزدیکتر می کنند.

حقایق جالب درباره دندان های مارمولک

برخی از موارد مشهور در رابطه با دندان‌های مارمولک در ادامه مقاله بررسی شده است.
یکی از جالبترین مطالب در رابطه با دندان های مارمولک ها این است که گونه های مختلف مارمولک در دوره بلوغ، تعداد دندان های متفاوتی دارند.

 دندان گکو یا مارمولک خانگی:

در کل به جز چند مورد استثنائی، گکو ها به طور متوسط بین ۵۰ تا ۱۰۰ دندان دارند.
به عنوان مثالی از موارد استثنائی می توان گکوهای برگ دار را نام برد، این مارمولک های خانگی بیش از ۳۰۰ دندان دارند.

 دندان های ایگوانا:

در دهان هر ایگونا جوان، چیزی حدود ۲۰ تا ۳۰ دندان وجود دارد.
این تعداد در یک ایگوانا بالغ به طور متوسط به ۸۰ تا ۱۲۰ دندان می رسد.

اژدها های کومودو:

این مارمولک ها که شکارچیانی درنده هستند، حدود ۶۰ دندان‌ دندانه‌دار دارند که طول هر یک از آن ها به ۲.۵ سانتیمتر می رسد.

 آفتاب پرست ها:

این مارمولک‌ها به طور متوسط ، در بزرگسالی ۳۲-۴۴ دندان دارند.
اغلب آفتاب‌پرست های مسن از ساییدگی دندان و از دست دادن دندان‌هایی که تعویض نمی‌شوند، رنج می برند.
تنها دندان های از دست رفته در قسمت جلویی فک احتمال جایگزین شدن دارند.

 مارمولک های پوسته ای:

به طور کلی، گونه های مختلف این مارمولک ها تعداد بسیار زیادی دندان دارند.
دندان‌های بعضی از آن‎ها بیش از ۲۰ و در برخی دیگر ۹۰ عدد است که بسیار ریز هستند.

مارمولک مانیتور نیل:

مانیتور نیل دارای ۹ دندان اصلی است که بر یکدیگر سوار شده اند.
۱۰-۱۱ دندان روی هر فک قرار دارد و هر دندان مشتمل بر ۱۱-۱۲ دندان دیگر می شود.

شاید بنظر برسد که خلاصی از شر مارمولک های اصلاً کار آسانی نیست! این جمله تنها زمانی درست است که شما دست خالی به جنگ مارمولک ها بروید.
سم مارمولک بسیار قوی لیزارد کیلر تمامی مارمولک ها را در کمترین زمان از محیط زندگی، ریشه کن می نماید.